Yoko durmadan hayal ediyor - Radikal Kitap

Yoko durmadan hayal ediyor – Radikal Kitap

Yoko Ono’nun bir hayalperest olduğunu söyleyebilirsiniz. Ama o yalnız değil. Umarım bir gün siz de ona katılırsınız ve dünya yekvücut olur.

Zeynep Yosun Akverdi – Radikal Kitap (01.08.2014)

Yoko Ono’nun üzerimde tuhaf bir etkisi var. Karşısına çıksam iki lafı bir araya getirememekten korkarım. Ama bir yandan da bilirim ki halimden anlar, tıkanırsam rahatlatır, muhabbeti de rayına sokar. Bahsettiğim etkinin ardında “Lennon rüzgârı” yatmıyor desem yanlış olur. Ama Lennon göçeli otuzdört yıl oldu; Yoko Ono hâlâ Yoko Ono. Eğer 1966 yılında John Lennon, Ono’nun Londra’daki sergisine hiç gitmeseydi ve tanışmasalardı bugün sanatçıların ilham aldığı bir Yoko Ono’dan bahsedebilir miydik, asla bilemeyeceğiz. Aynı şekilde John’un da Yoko’suz bir dünyada ne kadar efsaneleşeceğini tahmin etmek güç. Tartışmanın manası yok. Ono, güçlü kadın kimliğini ve politik duruşunu hiç kaybetmedi. 80’ini devirdi, ama hâlâ sanat ve müzik dünyasının en etkili avangart ismi. Dolayısıyla başkası yapsa burun kıvırabilirdim, ama Ono’nun zihninden çıktığını bildiğimden Meşe Palamudu’nu elime aldığımdan beri çok neşeliyim.

“Adın (sana hitap edilen isimleri de ekleyerek), Adres (geçmiş, şimdi, gelecek), Yaş, Sevdiklerin, Gururlandığın, Pişmanlığın, Dileğin…” Bu yaşta anket mi dolduracağız, demeyin. Soran Yoko Ono olunca, birer birer cevaplıyorsunuz soruları aklınızdan. Her cevapla birlikte bir iç yolculuğu başlıyor. Anket, kitabın ileriki sayfalarında çıkacağınız yolculuğa hazırlık mahiyetinde. Böyle bir tetikleyiciye ihtiyacı olmadığını düşünüp burun kıvıranlar çıkacaktır. Ama bir kez daha hatırlatıyorum: karşınızdaki Yoko Ono. Gelmiş geçmiş en karizmatik sanatçılardan biri. Olduğu gibi ve güçlü.

1yosun2-0C79-0B6B-493ESekseninci yaş günü şerefine geçen sene yayımladığı Meşe Palamudu (Acorn) tüm dünyada büyük ilgi gördü. Kitap, Ono’nun bir süre önce internette yayımladığı haiku’larıyla nokta çizimlerinden oluşuyor. Sanatçı, geleneksel Japon geleneğini Batı modernizmiyle yorumlarken kendi çizimlerini hayal gücümüzün hizmetine sokmuş, bize küçük tavsiyeler veriyor. Yıpratıcı gündelik hayata dayanabilmemiz için meditasyon yapmaya davet ediyor âdeta. Kendimizi, ilişki içinde olduğumuz insanları, en çok da yorgun gezegenimizi daha iyi anlamamız için yol yordam gösteriyor (“Dünya sömürdüğün ve görmezden geldiğin bir dost gibi. / Affedilmeyi dile.”) Soranlara “Ben sadece tohumu ekiyorum,” diyor Ono; gerisini okura bırakıyor.

Meşe Palamudu, Ono’nun henüz John Lennon’la tanışmadan önce, 1964 yılında yayımladığı Grapefruit’in devamı niteliğinde. Grapefruit, kavramsal sanatın ilk örneklerinden biriydi; sanata tutunmak isteyenlere hem tatlı hem huzursuz edici bilgiler veriyordu. “Okuduktan sonra yakın” dediği Grapefruit’le Ono pek çok sanatçıya ilham oldu. Meşe Palamudu’nda ise provokasyonu sadece sanat çevresine yapmıyor, tüm insanlığı hedef alıyor.

a4

Yine de Ono’nun haiku’ları daha çok kadınlara fısıldıyor. Bu nedenle “Beatles’ın dağılmasına neden olan, John Lennon’u beyaz karısından ayıran kötü kadın” olarak kitlelerin antipatisini kazanan Ono’ya, Güldünya çatısından daha doğru bir yer düşünülemezdi. Güldünya Yayınları, kadının kendini ifade edebilmesi için yeni bir kanal olmak amacıyla kuruldu ve yayın hayatına Meşe Palamudu’yla “merhaba” dedi. Türkiye’de daha çok “John Lennon’ın eşi” olarak tanınan Ono’nun aslında müzisyenin politik bilincinin oluşmasında ne kadar etkili olduğunun farkında olan yayınevi, Ono’nun feminist ve barış eylemcisi kimliğini de ön plana çıkarmak arzunda.

Yoko Ono’nun daha yaratıcı, daha düşünceli olmak isteyenleri dürttüğü, tüm duyuları harekete geçirmek için kâh göklerden kâh şehirlerden bahsettiği kitabında kurduğu cümlelerin bazen naif, klişe, yer yer de “hippie zırvası” gibi gelmesine aldanmayın. (“İskelede otur. / Martıların dansını izle. / Zihninde onlarla dans et. Onların kalp atışlarını duyabildiğini hissedene kadar dans etmeyi sürdür.”) Maddi dünyayla iç içe geçmiş zihninizin ayaklarınızı yere bağlamasına izin vermeyin. Bırakın Yoko Ono ayağınızı yerden kessin.

yokokapak

MEŞE PALAMUDU

Yoko Ono
Çeviren: Sedef İlgiç
Güldünya Yayınları
2014, 250 sayfa, 20 TL.

Güldünya’dan heyecanlı haberler
Türkiye’de 90’ların sonunda feminist hareketin en etkili paydaşlarından biri olan Pazartesi Dergisi’nin arkasındaki Kadın Kültür ve İletişim Vakfı’nın kurduğu Güldünya Yayınları, ismini 2004’te iki ağabeyi tarafından öldürülen Güldünya Tören’den alıyor. Feminist teori ve politika üzerine eğilmeyi hedefleyen yayınevi, feminist hareketin sınırötesindeki zorlu yolculuklarını Türkiyeli okurlara anlatmayı da misyon ediniyor. Bu anlamda uzak diyarların kadın hareketleri, feminist örgütlenme deneyimleri, iz bırakan kadınların biyografileri, derlemeleri, kadın edebiyatçıların ve sanatçıların kitapları, arka arkaya raflara konacak. İkinci kitapları ağustos başında yayımlanacak. Putin’e meydan okumaya cesaret eden kadınlardan oluşan punk grubu Pussy Riot üzerine hazırlanan bir derleme bu: Pussy Riot! Özgürlük İçin Bir Punk Duası. Ayrıca, REM’in solisti Mike Stipe’ın Patti Smith turnesinde çektiği fotoğraflara William Burroughs’dan Jutta Koether’e pek çok etkili ismin resimaltı yazdığı Patti Smith ile Yolda: İki Kere Giriş de sırada.